به طور کلی زخم باز جراحتی است که منجر به آسیب بافتی از بدن، معمولاً پوست، می‌شود. معمولاً همه‌ی افراد در زندگی زخم باز را تجربه خواهند کرد. بیش‌تر زخم‌های باز خفیف بوده و در خانه قابل درمان اند. سقوط، برخورد تصادفی با اجسام برنده و نوک تیز و تصادفات رانندگی دلایل عمده‌ی بروز یک زخم باز هستند. اگر فرد در تصادف‌های شدید دچار آسیب‌های جدی شده باشد، باید هرچه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کند. این موضوع زمانی جدی‌تر می‌شود که بعد از گذشت ۲۰ دقیقه هنوز خونریزی ادامه داشته باشد.

انواع زخم باز

به طور کلی چهار نوع زخم باز وجود دارد. زخم‌ها برحسب عامل ایجاد کننده‌ی آن‌ها طبقه بندی می‌شوند:

ساییدگی: ساییدگی زمانی اتفاق می افتد که پوست در برخورد با یک سطح سخت و زبر خراشیده شود. آسیب ناشی از برخورد با آسفالت خیابان از جمله زخم‌های ساییدگی است. معمولاً این نوع زخم‌ها فاقد خونریزی هستند، اما برای جلوگیری از بروز عفونت باید مرتب سطح زخم تمیز شود. برای اینکه بدانید با چه موادی این زخم‌ها را باید تمیز کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
پارگی: پارگی شکافی عمیق است که منجر به پاره شدن پوست می‌شود. برخورد با اجسام نوک تیزی مانند چاقو، وسایل و ابزار صنعتی منجر به پارگی می‌شود. اگر پارگی عمیق باشد، خونریزی هم شدید و ادامه دار خواهد بود.
سوراخ شدگی: بر اثر برخورد با اجسام طويل و تیز مانند ناخن، سوزن یا میخ، سوراخ کوچکی در پوست پدیدار شده و باعث ایجاد زخم سوراخ شدگی خواهد شد. برخی اوقات گلوله‌های تفنگ هم باعث ایجاد این نوع زخم خواهد شد. معمولاً سوراخ شدگی منجر به خونریزی نخواهد شد، ولی گاهی آن‌قدر عمیق است که به بافت‌های داخلی هم آسیب خواهد زد. حتی اگر زخم سوراخ شدگی کوچک باشد، فرد باید به مراکز درمانی مراجعه کرده و برای پیشگیری از عفونت واکسن کزاز دریافت کند.
جداشدگی: در این نوع زخم تمام یا بخشی از پوست و بافت زیر آن جدا می‌شوند. جداشدگی در هنگام تصادف‌های رانندگی شدید، انفجارها و تیراندازی‌ها رخ می‌دهد. خونریزی ناشی از این زخم سنگین و سریع است.

برخی از زخم‌ها در خانه بهبود پیدا می‌کنند ولی برای درمان باقی زخم‌ها نیاز به مراجعه به امکان درمانی است.

درمان زخم‌ باز خفیف

زخم‌های کوچک‌تر و خفیف در خانه قابل درمان هستند. در ابتدا محل زخم را شسته و ضد عفونی کنید تا همه‌ی آلودگی‌ها از سطح آن برداشته شود. با فشار دادن سطح زخم تورم و خونریزی را کنترل کنید.

خمیرزردچوبه: کورکومین (curcumin) جز فعال ادویه زردچوبه و دارای خواص ضدالتهابی است و تا حدود زیادی باعث بهبود زخم‌ها خواهد شد. حفره‌ی خشک عفونت شایعی است که بعد از کشیدن دندان به وجود می آید، در سال ۲۰۱۷ تحقیقی برای بررسی اثرات درمانی زردچوبه روی ۱۷۸ بیمار مبتلا به حفره‌ی خشک انجام شد. افراد شرکت کننده در این تحقیق بعد از دو روز کاهش درد، تورم و نکروز بافتی را گزارش کردند. با مخلوط کردن زردچوبه با مقدار کمی آب گرم می‌توان خمیری از این ادویه درست کرد و بعد به آرامی روی زخم قرار داد. بعد از آن باید محل زخم را با کمک یک گاز استریل پانسمان کرد.
آلوئه ورا: آلوئه ورا گیاهی متعلق به خانواده‌ی کاکتوس‌هاست. برگ این گیاه حاوی ماده‌ای ژل مانند است که سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌هاست و نقش بسیار موثری در بهبود زخم‌ها دارد. بر اساس تحقیقات این گیاه دارای ماده‌ای به نام گلوکومانان است که نقش موثری در تشکیل دوباره‌ی سلول‌های بافت‌ی و تولید کلاژن دارد. کلاژن خود پروتئینی ضروری و مهم در فرایند بهبود زخم است. از طرفی دیگر آلوئه ورا به کاهش التهاب بافتی و جلوگیری از ایجاد زخم کمک می‌کند. لایه‌ی نازکی از ژل آلوئه ورا را روی زخم مالیده و بعد با یک گاز استریل مرطوب شده توسط ژل زخم را پانسمان کنید.
روغن نارگیل: روغن نارگیل به دلیل داشتن مقدار زیادی گلیسریل لورات به فرایند بهبود زخم سرعت می‌بخشد. گلیسریل لورات اسید چربی است که به دلیل داشتن خواص ضد میکروبی شناخته شده است. برای کم کردن احتمال بروز عفونت و تسریع بخشیدن به فرایند بهبود زخم از روغن نارگیل باکیفیت استفاده کنید.
سیر: سیر دارای آلیسین است که دارای خواص ضد التهابی و ضد میکروبی است. بر اساس تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۸ انجام شده است استفاده از پماد ۳۰ درصد سیر رشد سلولی را در مقایسه با وازلین بیش‌تر بهبود می‌بخشد.

پانسمان زخم باز

برای پانسمان زخم حتما از گاز استریل استفاده کنید. اگر زخم خیلی کوچک باشد بدون نیاز به پانسمان بهبود پیدا می‌کند. زخم باید به مدت ۵ روز تمیز و خشک باقی بماند‌. از طرفی دیگر فرد در این مدت باید به خوبی استراحت کند.

کنترل درد زخم

درد جزیی از زخم است، برای کنترل درد می‌توان از داروی استامینوفن (acetaminophen ) استفاده کرد. هرگز از آسپرین برای کنترل درد زخم استفاده نکنید، چرا که این دارو مدت زمان خونریزی را طولانی‌تر خواهد کرد. اگر به اشتباه آسپرین استفاده کردید بهتر است برای کوتاه کردن زمان خونریزی با پزشک مشورت کنید.

مراجعه به پزشک برای درمان زخم

بسیاری از زخم‌ها در خانه بهبود پیدا می‌کنند ولی در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

عمق زخم بیش‌تر از ۲ سانتی متر باشد
با فشار مستقیم خونریزی متوقف نشود
خونریزی بیش‌تر از ۲۰ دقیقه ادامه داشته باشد
خونریزی ناشی از تصادف شدید باشد
زخم های ناشی از له شدگی و سوختگی شدید
زخم ناشی از گازگرفتگی توسط انسان و حیوان
زخمی که عمیق باشد و یا آلوده به خاک باشد و سابقه واکسیناسیون کزاز را به خاطر نیاورید.

درمان‌ های پزشکی برای زخم باز

پزشک برای درمان زخم باز از روش‌های مختلفی می‌تواند استفاده کند. پزشک بعد از تمیز کردن و بی حس کردن سطح بدن، با استفاده از چسب مخصوص و یا با بخیه زخم باز را خواهد بست. اگر زخم باز از نوع سوراخ شدگی باشد، واکسن کزاز به فرد تزریق خواهد شد. برحسب محل زخم و احتمال بروز عفونت، پزشک ممکن است زخم را باز گذاشته و اجازه دهد که زخم خود به خود بهبود یابد. این نوع زخم‌ها معمولاً لایه‌های خارجی‌تر پوست را درگیر کرده اند. در طی فرآیند درمان این گونه از زخم‌ها، باید سطح آسیب دیده با گاز استریل پوشانده شود. این کار از بروز عفونت و تشکیل آبسه جلوگیری می‌کند‌.

راه دیگر درمان زخم‌های باز استفاده از داروهای مسکن و ضد درد است. اگر عفونت وجود داشته باشد و یا احتمال بروز آن مطرح باشد برای فرد آنتی بیوتیک تجویز خواهد شد. در برخی موارد اما نیاز به عمل جراحی وجود دارد. اگر جزیی از بدن در هنگام تصادف جداشده باشد باید به سرعت به بیمارستان تحویل داده شود تا دوباره به بدن فرد وصل شود‌. این اندام یا بافت جداشده باید درون کیسه‌ی یخ و یا یک دستمال استریل مرطوب حمل شود. پانسمان زخم باید همیشه تمیز نگه داشته شده و مرتب عوض شود. قبل از تعویض پانسمان باید دست را به خوبی و دقت با آب و صابون شستشو داد. قبل از پانسمان زخم باید به صورت کامل آن را ضدعفونی و خشک کرد. پانسمان زخم قدیمی را باید درون یک کیسه‌ی پلاستیکی قرار داد و جدا از دیگر زباله‌ها دور انداخت.

عوارض زخم‌ باز

خطر بروز عفونت یکی از مشکلات شایع زخم‌های باز است. در صورت بروز زخم سوراخ شدگی، پاره شدگی‌های عمیق و تصادف‌های شدید و اگر فرد دچار خونریزی شدید شود یا امکان بروز عفونت وجود داشته باشد باید هر چه سریع‌تر با پزشک تماس گرفت. اگر خونریزی با فشار مستقیم دست قطع نشود نشانه‌ی خطرناکی است که باید فوراً به آن رسیدگی کرد. اگر زخم این علایم را داشته باشد خطر بروز عفونت وجود دارد:

افزایش ترشحات
چرک سبز، زرد یا قهوه‌ای رنگ
چرک بد بو
دیگر علایم عفونت عبارتند از:
تب بالای ۳۸ درجه برای بیش‌تر از ۴ ساعت
توده‌ی تحریک پذیر در کشاله‌ی ران یا زیر بغل
زخمی که بهبود پیدا نمی‌کند.

پزشک مایعات درون زخم را خالی خواهد کرد و در صورت بروز عفونت باکتریایی آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد. در موارد شدیدتر برای اینکه بافت عفونی و بافت‌های اطراف از بدن خارج شوند نیاز به عمل جراحی وجود دارد. گاهی اوقات بیماری‌ها و مشکلات دیگری هم رخ می‌دهد:

تریسموس یا گرفتگی عضلات فک – این بیماری به علت عفونت باکتریایی عامل کزاز رخ می‌دهد و باعث گرفتگی عضلات فک و گردن می‌شود.
بیماری گوشت‌خوار – این بیماری یک عفونت بافتی شدید است که توسط گروهی از باکتری‌ها مانند کلوستریدیوم و استرپتوکوک رخ می‌دهد و منجر به از دست رفتن بافت و سپتسمی یا گند خونی می‌شود.
سلولیت یا عفونت بافت – سلولیت نوعی عفونت پوستی است که حتی در مناطقی که با زخم در ارتباط نیستند هم رخ می‌دهد.

چه زخم کوچک باشد و یا شدت آن زیاد باشد، باید به سرعت وارد عمل شد. برخی از زخم‌های باز در خانه درمان می‌شوند، می‌توان از پمادهای حاوی آنتی بیوتیک برای تمیز کردن زخم استفاده کرد. علاوه بر این زردچوبه، سیر، روغن نارگیل و آلوئه ورا درمان‌های طبیعی هستند که می‌توان در خانه از آن‌ها استفاده کرد. ولی همیشه امکان درمان در خانه وجود ندارد.اگر زخم عمیق باشد و یا خونریزی زیاد باشد باید به مراکز درمانی مراجعه کرد. چرا که در صورت عدم دریافت درمان‌های موثر امکان بروز عفونت وجود دارد.

زخم بسته

در حالت کلی زخم‌ها به دو نوع باز و بسته تقسیم می‌شوند. در زخم باز پوست آسیب دیده و بافت زیرین در معرض محیط خارجی قرار می‌گیرند، اما در زخم بسته پوست سالم و دست نخورده باقی مانده و بافت زیرین به صورت مستقیم در معرض فضای خارجی قرار ندارد.

علت و علایم زخم بسته

عموماً زخم‌های بسته بر اثر ضربه غیر نافذ ایجاد می‌شوند. این نوع آسیب،به وارد شدن فشار فیزیکی و صدمه فیزیکی غیر نافذ مثلا در اثر تصادفات اشاره دارد. در این نوع زخم‌ها با وجود سالم ماندن پوست، ممکن است ماهیچه‌ها، استحوان‌ها و اندام‌های داخلی بدن آسیب ببینند. این نوع زخم‌ها معمولاً بعد از سقوط یک جسم سنگین، مانند تصادف رانندگی یا ریزش یک ساختمان ایجاد می‌شوند.

انواع زخم بسته

انواع اصلی زخم بسته عبارتند از:

کوفتگی: برخی از آسیب‌های ورزشی منجر به آسیب غیر نافذ شده و در نتیجه به رگ‌های خونی کوچک و مویرگ‌ها، ماهیچه‌ها، بافت‌های زیرین، اندامهای داخلی و در مواردی استخوان‌ها آسیب وارد می‌شود. کوفتگی (Contusions) خود را به صورت تاول‌های دردناک و تغییر رنگ پوست به قرمز و آبی نشان می‌دهد. این تغییر رنگ پوست به سرعت در سراسر منطقه‌ی آسیب دیده منتشر می‌شود.
هماتوم: در این حالت آسیب وارد شده رگ‌های خونی کوچک و مویرگ‌ها را تحت تاثیر قرار داده و باعث جمع شدن خون در خارج رگ‌های خونی در مناطق محدودی از بدن می‌شود. این نوع از زخم بسته به صورت زخمی دردناک، اسفنجی و پلاستیک مانند روی سطح پوست ظاهر می‌شود. هماتوم (Hematomas) بسته به شدت آسیب و منطقه‌ی آسیب دیده به صورت بزرگ یا کوچک، در قسمت‌های عمقی بدن و یا زیر پوست ایجاد می‌شود.
آسیب ناشی از ضربه: اگر بدن بین دو سطح قرار بگیرد، در نتیجه‌ی فشار زیاد آسیب زیادی به آن وارد خواهد شد. شدت آسیب و درد بسته به محل و اندازه و مدت زمانی که در طی حادثه تحت فشار بوده است بین تاول‌های خفیف و تخریب کامل متغیر است.

عوارض جانبی زخم بسته

خونریزی شدید، تاول‌های بزرگ، آسیب عصبی، شکستگی استخوانی و آسیب‌ به اندام‌های داخلی از مشکلات و عوارض جانبی زخم‌های بسته به شمار می‌رود. با این همه یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مشکلات زخم‌های بسته سندرم کمپارتمان است. این سندروم اندام‌های تحتانی و فوقانی به خصوص پاها و بازوها را تحت تأثیر قرار خواهد داد. آسیب وارد شده منجر به تورم شده و در نهایت فشار وارده روی نیام یا فاسیا اطراف ماهیچه‌ها، اعصاب و رگ‌های خونی آن منطقه از بدن افزایش پیدا می‌کند. افزایش فشار، جریان خون اندام‌ها را مسدود کرده و در نهایت منجر به آسیبی جدی به ماهیچه‌ها و اعصاب می‌شود. این آسیب می‌تواند دائمی بوده و به از دست رفتن عملکرد اندام منجر شد و در نهایت چاره‌ای جز قطع عضو وجود نداشته باشد.

درمان زخم بسته

در زخم‌های بسته هدف اصلی کنترل و مدیریت درد و به حداقل رساندن شدت خونریزی و التهاب است. به همین منظور باید از بسته‌های کمپرس یخ استفاده شده و اندام و محل آسیب دیده را بالاتر از سطح زمین قرار داده و تا آن جایی که امکان دارد آن را بی حرکت نگه داشت. در صورت ابتلای فرد به سندرم کمپارتمان پزشک برشی طولی در نیام اندام ایجاد می‌کند تا از فشار ایجاد شده بکاهد. زخم معمولا برای دو یا سه روز باز خواهد بود و در این مدت با یک گاز پانسمان خواهد شد. در این مدت ورم اندام کم شده و از افزایش فشار داخلی احتمالی هم جلوگیری خواهد شد. اگر احتمال شکستگی استخوانی وجود داشته باشد، رادیولوژی اشعه ایکس انجام می‌شود. اندام شکسته شده معمولا گچ گرفته می‌شود. اگر شدت آسیب زیاد باشد از دیگر روش‌های تشخیصی عکسبرداری استفاده خواهد شد. سونوگرافی، سی‌تی اسکن و ام‌آرآی آسیب اندام را تشخیص داده و به صورت دقیق محل خونریزی داخلی را نشان خواهند داد. اگر پوست دچار پارگی یا ساییدگی شده باشد از پمادهای آنتی بیوتیک موضعی روی زخم استفاده خواهد شد. برای بی حرکت نگاه داشتن عضو آسیب دیده گاهی استفاده از عصای زیر بغل و دیگر وسایل کمکی راه رفتن تجویز می‌شود. این کار همچنین از آسیب بیش‌تر اندام جلوگیری کرده و منجر به کاهش درد و افزایش سرعت بهبود خواهد شد. واکسن کزاز، مسکن‌ها و داروهای ضد التهابی هم در درمان زخم‌های بسته موثر اند.

سایر مطالب مرتبط با ادرار سوختگی، ترک پوستی، درمان سوختگی، زگیل تناسلی، لایه برداری، نازایی، هورمون زنانه، پماد ترمیم زخم، پماد سوختگی، کرم ضد جوش، کیست تخمدان و… را در سایت ادیب اکسیر مطالعه کنید.