هورمون های جنسی، موجب شکل گرفتن ویژگی های زنانه مانند پستان، تنظیم چرخه قاعدگی، دستگاه تولید مثل، رشد استخوان ها و عضلات می شود و آن ها را حفظ می کنند. هورمون های جنسی در بدن نقش مهمی دارند که از جمله آن ها می توان به بلوغ و رشد جنسی، تولید مثل، میل جنسی، واکنش های التهابی، رشد مجدد مو، توزیع چربی بدن، تنظیم سطح کلسترول خون، تنظیم رشد استخوان و عضلات اشاره کرد. استروژن، پروژسترون، تستوسترون و هورمون های تحریک کننده غدد لنفاوی از جمله هورمون های بدن هستند که در رشد، تولید مثل، قاعدگی، باروری، میل جنسی، استخوان ها و سلامت عمومی تاثیر بسیاری می گذارند.
انواع هورمون های جنسی زنانه
مهم ترین تولید کننده های هورمون جنسی، غده های جنسی (تخمدان و بیضه) هستند. این هورمون ها در بافت های دیگری مانند غدد فوق کلیوی، کبد و … تولید می شوند. دو هورمون اصلی زنانه استروژن و پروژسترون هستند. تسترون به عنوان هورمون مردانه شناخته می شود، اما خانم ها نیز کمی از آن تولید می کنند.
- استروژن: این هورمون یکی از مهم ترین هورمون های پیام رسان زنانه است که در رشد جنسی و تولید مثل اهمیت بسیاری دارد. استروژن بیشتر در تخمدان ها تولید می شود؛ اما غدد فوق کلیوی و سلول های چربی نیز کمی استروژن تولید می کنند. این هورمون ها توسط جریان خون در مایعات بدن حرکت کرده و با انواع بافت های بدن ارتباط برقرار می کنند. استروژن باعث رشد دستگاه تولید مثل زنان و ویژگی های زنانه مانند بزرگ شدن سینه ها و صدای ظریف زنانه می شود.
- پروژسترون: این هورمون نیز در چرخه قاعدگی و توانایی باروری زنان نقش مهمی دارد. کمبود هورمون پروژسترون منجر به مشکلات جنسی و اختلالات هورمونی جنسی مانند قاعدگی های نامنظم، ناباروری و احتمال بروز مشکلات در دوران بارداری می شود. پروژسترون همچنین تاثیر بیش از حد هورمون استروژن اضافی در مردان و زنان را به تعادل می رساند، به همین جهت یک هورمون تنظیم کننده است. پروژسترون را تخمدان ها، غدد فوق کلیوی و جفت تولید می کنند. سطح این هورمون پس از تخمک گذاری به بیش از دو برابر افزایش پیدا می کند. این هورمون به ثبات و تعادل چرخه قاعدگی کمک می کند.
- تستوسترون: با اینکه تستوسترون در واقع یکی از هورمون های اصلی مردانه است، اما در بدن زنان نیز کمی تولید می شود. این هورمون در تخمدان ها و غدد فوق کلیوی زنان تولید می شود و در جریان خون آزاد می شود. تستوسترون باعث تراکم استخوان، تولید سلول های خونی جدید، میل جنسی و تنظیم خلقیات زنان می شود. همچنین اثر ترکیبی این هورمون با استروژن منجر به رشد، ترمیم و نگه داری بافت های تولید مثل زنان می شود.
دلیل کمبود استروژن
عوامل کمبود استروژن در زنان عبارتند از یائسگی، اختلالات تیروئید، سوء تغذیه، اختلال عملکرد غده هیپوفیز، سیستم ایمنی ضعیف بدن، بی اشتهایی، اختلال طولانی مدت بیماری های کلیه، سندرم ترنر، ورزش بیش از حد، نقص ژنتیکی و هر شرایطی که به تخمدان ها آسیب برساند.
افزایش استروژن
راهکارهای افزایش سطح استروژن بدن شامل مصرف مواد غذایی غنی از استروژن، ترک مصرف سیگار، پرهیز از انجام ورزش سنگین، کاهش مصرف قند و مصرف مناسب قهوه می شود.
افزایش پروژسترون
روش های مختلفی برای افزایش هورمون پروژسترون وجود دارد. برخی از این روش ها عبارتند از کنترل میزان استرس، مصرف مواد غذایی سرشار از روی، افزایش مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین ب و ث. در صورتی که قصد بارداری دارید، بهترین روش هورمون درمانی است.
حفظ تعادل هورمون های بدن
برای حفظ تعادل هورمون های بدن به شکلی طبیعی، از روش های زیر استفاده کنید:
- استفاده از غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات، حبوبات و غلات سبوس دار
- منابع گیاهی غنی از استروژن مانند دانه سویا، نخود و عدس
- اسیدهای چرب حیاتی مانند امگا ۳، روغن زیتون و ماهی
- مکمل های غذایی حاوی ب کمپلکس
- فعالیت های ورزشی منظم و روزانه
- کنترل استرس
- خواب شبانه کافی
داروی تنظیم هورمون زنانه
خانواده های دارویی برای درمان اختلالات هورمونی بسیار متونع بوده و پزشک با توجه به شرایط بیمار داروی مناسب را تجویز می کند. برای درمان اختلالات هورمونی از داروهایی مانند دامینست ، قرص های ضد بارداری (LD)، یاسمین، مارولون، دیان، سیپروترون کامپاند، اتسیترون و … برای زنان استفاده کرد.